گیتار بیس؛ هر آنچه باید بدانید
به “مجله موسیقی آکورد” خوش آمدید! اگر از علاقه‌مندان به دنیای موسیقی هستید، حتماً نام گیتار بیس (یا همان گیتار باس) را شنیده‌اید. این ساز قدرتمند و تاثیرگذار، ستون فقرات ریتم و هارمونی در بسیاری از سبک‌های موسیقی، از راک و پاپ گرفته تا جز و فانک است. اما گیتار بیس چیست؟ چه نقشی در یک گروه موسیقی دارد؟ و چگونه می‌توان با این ساز بم و دلنشین آشنا شد؟ در این مقاله جامع، قصد داریم شما را با دنیای گیتار بیس آشنا کنیم؛ از تاریخچه و اجزای تشکیل‌دهنده آن گرفته تا انواع مختلف، نوازندگان معروف و برندهای معتبر آن. پس با ما همراه باشید تا به عمق صدای بم بیس سفر کنیم.
فهرست مطالب
گیتار بیس چیست؟ آشنایی با نقش و اهمیت آن
گیتار بیس، که به اختصار بیس نیز نامیده می‌شود، یک ساز زهی است که در دهه ۱۹۵۰ میلادی برای ارائه فرکانس‌های بم‌تر از گیتار استاندارد و کنترباس اختراع شد. نقش اصلی آن در یک گروه موسیقی، ایجاد یک پایه ریتمیک و هارمونیک محکم است که ملودی و هارمونی سازهای دیگر را پشتیبانی میکند. صدای بم و پرقدرت آن، حس عمق و وزن را به موسیقی می‌بخشد.
گیتار بیس، سیمان موسیقایی است که آجر به آجر قطعه را به هم متصل نگه می‌دارد.
این ساز معمولاً چهار سیم دارد، اما مدل‌های پنج و شش سیم نیز بسیار رایج هستند. گیتار باس، پلی میان بخش ریتمیک (درامز) و بخش هارمونیک (گیتار الکتریک، کیبورد و …) یک گروه است و بدون آن، بسیاری از قطعات موسیقی ناقص به نظر می‌رسند.
تاریخچه گیتار بیس: از کنترباس تا ساز مدرن
قبل از ظهور گیتار بیس، ساز اصلی برای نواختن نت‌های بم در سبک‌هایی مانند جز و بلوز، کنترباس (Double Bass) بود. کنترباس سازی بزرگ و دشوار برای حمل و نقل بود و صدای آن در کنار سازهای تقویت‌شده الکتریکی، به سختی شنیده می‌شد.
لئو فندر، در اوایل دهه ۱۹۵۰، با درک این نیاز، اولین گیتار بیس الکتریکی مدرن و قابل حمل را به نام “Precision Bass” (یا P-Bass) معرفی کرد. این ساز انقلابی بود؛ اندازه کوچک‌تر آن باعث شد حمل و نقلش آسان‌تر شود، فرت‌بندی روی دسته آن (که کنترباس نداشت) نواختن آن را دقیق‌تر و آسان‌تر کرد، و پیکاپ‌های الکتریکی آن امکان تقویت صدا را فراهم آوردند.
تایم‌لاین تحولات گیتار بیس
برخی از سازندگان گیتار، تلاش‌های اولیه برای ساخت سازهای زهی بم‌تر و قابل حمل‌تر را آغاز کردند.
لئو فندر اولین "Precision Bass" را معرفی میکند. این تاریخ، نقطه عطفی در تاریخ گیتار بیس است.
محبوبیت گیتار بیس به سرعت در سبک‌های جز، بلوز، کانتری و راک اند رول افزایش می‌یابد.
فندر مدل "Jazz Bass" را معرفی میکند که صدایی نرم‌تر و چندکاره‌تر داشت و مورد استقبال نوازندگان جز قرار گرفت.
و 1980
نوآوری در طراحی و ساخت گیتار بیس ادامه پیدا میکند. ظهور گیتار بیسهای پنج سیم و شش سیم، و همچنین مدل‌های فعال (Active Basses) با پریامپ داخلی.
و 2000
استفاده گسترده از گیتار بیس در سبک‌های مختلف موسیقی و ظهور نوازندگان بیس با تکنیک‌های پیشرفته (مانند تکنوازی و اسلپ).
گیتار بیس به عنوان یک ساز اصلی و جدانشدنی در موسیقی مدرن شناخته می‌شود و نوآوری در طراحی، الکترونیک و مواد اولیه آن همچنان ادامه دارد.
اجزای گیتار بیس: شناخت کامل Bass Guitar
یک گیتار بیس، چه آکوستیک و چه الکتریک، از اجزای مختلفی تشکیل شده است که هر کدام در تولید صدای نهایی نقش دارند. شناخت اجزای گیتار بیس برای هر نوازنده یا علاقه‌مند به این ساز ضروری است.
بدنه (Body)
بدنه، بخش اصلی و بزرگترین قسمت گیتار بیس است که سیم‌ها و پیکاپ‌ها روی آن نصب می‌شوند. جنس چوب بدنه (مانند چوب خاکستر، افرا یا ماهوگانی) تاثیر زیادی بر تن صدا و رزونانس ساز دارد.
دسته (Neck) و فرت‌بندی گیتار باس
دسته، بخشی از گیتار بیس است که از بدنه تا سردسته امتداد می‌یابد. روی دسته، صفحه‌ای به نام فرتبورد (Fretboard) قرار دارد که دارای سیم‌های فلزی (فرت‌ها) است. فرت بندی گیتار باس، به نوازنده کمک میکند تا نت‌ها را با دقت بیشتری بنوازد. البته مدل‌های گیتار بیس بدون فرت نیز وجود دارند که در ادامه به آنها می‌پردازیم.
سردسته (Headstock)
سردسته، در انتهای دسته قرار دارد و گوشی‌های تنظیم کوک (Tuning Pegs) روی آن نصب شده‌اند.
برای مشاهده ویدیو از فیلترشکن استفاده کنید.
سیم‌ها (Strings)
سیم گیتار بیس معمولاً ضخیم‌تر و با کشش بیشتری نسبت به سیم‌های گیتار الکتریک معمولی هستند، که همین ویژگی باعث تولید صدای بم و عمیق می‌شود.
گیتار بیس معمولا چند سیم دارد؟
متداول‌ترین نوع گیتار بیس، گیتار بیس چهار سیم است که کوک استاندارد آن از بم به زیر E-A-D-G است.
گیتار بیس 5 سیم
گیتار بیس 6 سیم
گیتار بیس 6 سیم، علاوه بر پنج سیم استاندارد، یک سیم زیرتر (معمولاً C بالا) نیز اضافه میکند. این مدل گستره صوتی بسیار وسیعی دارد و برای نوازندگانی که به تکنوازی و آکوردنوازی پیچیده روی گیتار بیس علاقه دارند، مناسب است.
پیکاپ‌های گیتار بیس (Pickups)
پیکاپ گیتار بیس، قطعه‌ای الکترونیکی‌ست که ارتعاشات سیم‌ها را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل میکند. این سیگنال‌ها سپس به امپلیفایر ارسال شده و تقویت می‌شوند. پیکاپ های گیتار بیس در انواع مختلفی مانند تک کویل (Single-coil)، هامباکر (Humbucker)، و J-Bass یا P-Bass (بر اساس طراحی فندر) موجود هستند که هر کدام تن صدای متفاوتی تولید می‌کنند.
بریج (Bridge)
بریج در انتهای بدنه قرار دارد و سیم‌ها از روی آن عبور می‌کنند. وظیفه بریج، انتقال ارتعاشات سیم‌ها به بدنه ساز است.
کنترل‌ها (Controls)
کنترل‌ها شامل ولوم و تون هستند که به نوازنده اجازه میدهند حجم صدا و رنگ صدای گیتار بیس را تنظیم کند. در گیتار بیسهای اکتیو، کنترل‌های بیشتری برای تنظیم فرکانس‌ها (EQ) وجود دارد.
انواع گیتار بیس: از آکوستیک تا فرتلسBass Guitar
انواع گیتار بیس بر اساس ساختار بدنه، وجود فرت و سیستم الکترونیکی دسته‌بندی می‌شوند:
گیتار بیس آکوستیک
گیتار بیس آکوستیک، شبیه به گیتار آکوستیک است، اما بدنه بزرگ‌تری دارد و صدای بم‌تری تولید میکند. این نوع گیتار بیس برای تمرینات بدون امپلیفایر و اجراهای آکوستیک مناسب است.
گیتار بیس بدون فرت (Fretless Bass Guitar)
گیتار بیس بدون فرت (یا گیتار باس فرتلس)، همان‌طور که از نامش پیداست، فاقد سیم‌های فلزی (فرت) روی فرتبورد است. این ویژگی باعث می‌شود نوازنده بتواند نت‌ها را با ظرافت بیشتری تغییر داده و صداهایی شبیه به کنترباس یا سازهای زهی بدون فرت تولید کند. گیتار بیس بدون فرت صدایی نرم و با sustain طولانی دارد و در سبک‌های جز، فانک و فیوژن کاربرد فراوانی دارد.
گیتار بیس پسیو و اکتیو
- گیتار بیس پسیو (Passive Bass): این مدل‌ها دارای مدار الکتریکی سادهتری هستند و نیازی به باتری ندارند. صدای آنها معمولاً گرمتر و طبیعیتر است.
- گیتار بیس اکتیو (Active Bass): این مدل‌ها دارای یک پریامپ داخلی هستند که با باتری تغذیه می‌شود. پریامپ به نوازنده اجازه می‌دهد تا با کنترل‌های EQ (اکولایزر) روی ساز، صدای بیس را شکل دهد و سیگنال قوی‌تری به امپلیفایر بفرستد. این مدل‌ها برای نوازندگانی که به کنترل بیشتر روی صدا و تنوع تونال علاقه دارند، مناسب هستند.
لوازم جانبی ضروری گیتار بیسBass Guitar
برای هر نوازنده گیتار بیس، داشتن برخی لوازم جانبی ضروری است:
پیک گیتار بیس
اگرچه بسیاری از نوازندگان گیتار بیس با انگشتان خود می‌نوازند، اما برخی نیز از پیک (Pick) استفاده می‌کنند. پیک می‌تواند صدایی تیزتر و کوبنده‌تر تولید کند که برای برخی سبک‌ها مانند راک و متال مناسب است.
پدال گیتار بیس
پدال گیتار بیس، افکت‌های صوتی مختلفی را برای ساز ایجاد میکند. پدال‌های رایج شامل اوردرایو (Overdrive)، دیستورشن (Distortion)، کمپرسور (Compressor)، فیزر (Phaser) و اکولایزر (EQ) هستند که هر کدام به نوازنده کمک می‌کنند تا رنگ صدای متفاوتی را خلق کند.
گیتار بیس و امپلیفایر (آمپلی‌فایر)
گیتار بیس و امپلیفایر آن، مانند دو روی یک سکه هستند. برای شنیدن صدای گیتار بیس الکتریک، به یک امپلیفایر مخصوص بیس نیاز دارید. امپلی‌فایرهای بیس دارای بلندگوهایی هستند که برای پخش فرکانس‌های بم طراحی شده‌اند و قدرت کافی برای تقویت صدای این ساز را دارند.
پکیج گیتار بیس: شروعی آسان
برای هنرجویان و کسانی که تازه شروع به یادگیری می‌کنند، پکیج گیتار بیس یک گزینه عالی است. این پکیج‌ها معمولاً شامل یک گیتار بیس، یک امپلیفایر کوچک، کابل، بند و گاهی اوقات تیونر و پیک می‌شوند که شروع به کار را بسیار آسان‌تر می‌کنند.
نوازندگان معروف گیتار بیس: بهترین بیسیست جهان کیست؟
در طول تاریخ موسیقی، نوازندگان بی‌شماری با گیتار بیس آثار ماندگاری خلق کرده‌اند. تعیین بهترین نوازنده گیتار بیس جهان امری سلیقه‌ای است، اما برخی از آنها تاثیر غیرقابل انکاری بر این ساز و موسیقی داشته‌اند.
- Jaco Pastorius: به عنوان یکی از انقلابی‌ترین و نوآورانه‌ترین نوازندگان گیتار بیس بدون فرت شناخته می‌شود. سبک او در تکنوازی، هارمونیک‌ها و قابلیت‌هایش در تغییر لحن، او را به یک اسطوره تبدیل کرده است.
- Paul McCartney: بیسیست گروه افسانه‌ای بیتلز. اگرچه تکنیکی‌ترین نوازنده بیس نبود، اما بیس لاین‌های او کاملاً ملودیک و خلاقانه بود و نقش مهمی در موفقیت بیتلز داشت.
- Flea (Red Hot Chili Peppers): به خاطر سبک پرانرژی، اسلپ بیس قوی و خلاقیتش در گروه Red Hot Chili Peppers معروف است.
- Marcus Miller: یک نوازنده جز و فانک فوق‌العاده با مهارت بالا در اسلپ و فینگراستایل.
- Geddy Lee (Rush): بیسیست و خواننده گروه پراگرسیو راک راش، به خاطر بیس لاین‌های پیچیده و قدرتمندش شهرت دارد.
برای مشاهده ویدیو از فیلترشکن استفاده کنید.
تکنوازی گیتار بیس: فراتر از ریتم
در گذشته، گیتار بیس عمدتاً به عنوان یک ساز همراهی‌کننده شناخته می‌شد. اما با ظهور نوازندگانی مانند Jaco Pastorius و Stanley Clarke، تکنوازی گیتار بیس به یک هنر مستقل تبدیل شد. امروزه، نوازندگان زیادی توانایی‌های ملودیک و هارمونیک گیتار بیس را به نمایش می‌گذارند و آن را به یک ساز تکنوازی قدرتمند تبدیل کرده‌اند.
برندهای معروف گیتار بیس
برای انتخاب یک گیتار بیس مناسب، آشنایی با برند های معروف گیتار بیس بسیار کمک‌کننده است. این برندها به دلیل کیفیت، نوآوری و تاریخچه خود در صنعت موسیقی شناخته شده‌اند:
گیتار بیس فندر (Fender)
گیتار بیس فندر، از پیشگامان صنعت گیتار بیس و همچنان یکی از محبوب‌ترین برندها در جهان است. مدل‌های Precision Bass (P-Bass) و Jazz Bass (J-Bass) آن به نمادهای صنعت موسیقی تبدیل شده‌اند. گیتار بیس فندر به دلیل صدای کلاسیک، راحتی نوازندگی و کیفیت ساخت بالا شهرت دارد.
گیتار بیس یاماها (Yamaha)
گیتار بیس یاماها، در کنار تولید طیف وسیعی از آلات موسیقی، به خاطر ساخت گیتار بیسهای با کیفیت و مقرون‌به‌صرفه نیز معروف است. مدل‌های RBX و TRBX یاماها، در بین هنرجویان و نوازندگان حرفه‌ای محبوبیت زیادی دارند.
گیتار بیس آیبانز (Ibanez)
گیتار بیس آیبانز، در سبک‌های راک، متال و فیوژن بسیار محبوب است. این برند ژاپنی به خاطر طراحی‌های مدرن، دسته‌های باریک و سریع، و پیکاپ‌های قدرتمند شناخته می‌شود.
گیتار بیس کورت (Cort)
گیتار بیس کورت، گزینه‌ای عالی برای نوازندگان مبتدی و میانی است. این برند کره‌ای، گیتار بیسهای با کیفیت و قیمت مناسب تولید میکند که ارزش خرید بالایی دارند.
گیتار بیس آریا (Aria)
گیتار بیس آریا، یک برند ژاپنی با تاریخچه طولانی است که گیتار بیسهای با کیفیت و خوش‌ساخت در رنج‌های قیمتی مختلف ارائه می‌دهد.
گیتار بیس جکسون (Jackson)
گیتار بیس جکسون، عمدتاً در سبک‌های متال و هارد راک شناخته شده است. این برند به خاطر طراحی‌های تهاجمی، پیکاپ‌های قدرتمند و کیفیت ساخت بالا برای نوازندگی سریع شهرت دارد.
سوالات متداول
گیتار بیس چهار سیم (کوک E-A-D-G) استانداردترین نوع است و برای اکثر سبک‌ها کافی است. گیتار بیس پنج سیم (با سیم B بم‌تر) برای دسترسی به نت‌های بسیار بم‌تر و گیتار بیس شش سیم (با سیم B بم‌تر و C زیرتر) برای گستره صوتی وسیع‌تر، تکنوازی و آکوردنوازی پیچیده استفاده می‌شوند.
بله، بسیاری از نوازندگان گیتار بیس از پیک گیتار بیس استفاده می‌کنند، به خصوص در سبک‌های راک، متال و پانک. استفاده از پیک می‌تواند صدایی متفاوت و کوبنده‌تر از نواختن با انگشتان ایجاد کند.
گیتار بیسهای اکتیو دارای پریامپ داخلی هستند که با باتری کار میکند و کنترل بیشتری روی تُن و حجم صدا میدهند. گیتار بیسهای پسیو مدار سادهتری دارند و نیازی به باتری ندارند و معمولاً صدایی گرمتر و طبیعیتر دارند.
نتیجه‌گیری
گیتار بیس، یک ساز ضروری و قدرتمند در دنیای موسیقی است که نقشی حیاتی در خلق ریتم و پایه هارمونیک آهنگ‌ها ایفا میکند. از تاریخچه جذاب آن و تحولش از کنترباس تا گیتار بیس مدرن گرفته تا انواع مختلف آن (مانند گیتار بیس بدون فرت و گیتار بیس پنج سیم)، و اجزای فنی آن (مانند پیکاپ گیتار بیس)، همه این‌ها نشان‌دهنده عمق و تنوع این ساز است. امیدواریم این مقاله در مجله موسیقی آکورد، شما را با دنیای گیتار بیس به خوبی آشنا کرده باشد و انگیزه‌ای برای کشف بیشتر این ساز هیجان‌انگیز در شما ایجاد کرده باشد.
بدون دیدگاه